Roma İmparatorluğunun Kuzeydoğu Sınır Kenti: SATALA ANTİK KENTİ

Anadolu’nun kuzeydoğusunda bulunan Satala antik kenti lejyon konumlandırılan kentlerden birisidir.

Satala’nın bulunduğu yerde yer alan Sadak Köyü, Gümüşhane’nin Kelkit İlçesi’ne 25 km, Erzincan’a yaklaşık 20 km, Gümüşhane’ye 85km, Trabzon’a ise yaklaşık 190km. kadar uzaklıktadır. Günümüzde olduğu gibi antik devirlerde de çok önemli bir ırmak olan İris(Yeşilırmak) Nehri’ni besleyen irili ufaklı birçok akarsudan birisi de Lykos(Kelkit Çayı) Irmağı’dır. Lykos Irmağı’nı oluşturan iki büyük koldan birisi Satala’nın yaklaşık 1km. doğusunda yer alan Sadak Çayı’dır. Sadak Çayı’nın karıştığı Lykos Irmağı’nın aktığı vadi, aynı zamanda Kappadokya’nın oldukça stratejik yol güzergâhlarından birisini oluşturmaktadır. Anadolu’daki bütün lejyon ana kalelerinin bu yol hattı boyunca konumlandırıldığı görülmektedir. Bu yolun oldukça önemli bir bölümü lejyonlarda görev almış asker ve mühendisler tarafından inşa edilmiştir. Ayrıca bu yol güzergâhının çeşitli yerlerinde aralarında Satala’da da olmak üzere birçok miltaşı bulunmuştur. Satala’nın erken dönemlerine ait kalıntıların sayısı oldukça azdır. Bu kalıntılar arasında en dikkat çekeni ise lejyon ana kalesine ait izlerdir. Roma Dönemi lejyon kalesinin planı ana hatlarıyla izlenebilir durumdadır. Ancak duvarlarının mimarisinde Roma’nın aksine Orta Çağ karakteri görülmektedir. Lejyon kalesinin burçlarının ve duvarlarının izlerine kuzey ve doğu yönlerinde rastlamak mümkündür. Bununla birlikte kentin batısındaki yüksekçe bir tepede, Gölbaşı mevkiinde bulunan antik su kaynağı ve çevresindeki yapılar dikkat çekicidir. Ayrıca kentin güneydoğusunda yer alan revaklı bir yapı kalıntısı ise bir gurup araştırmacı tarafından su kemeri olarak nitelendirilmiş, bazıları da bu yapıyı mimari izlerine bakarak Orta Bizans Dönemi’ne tarihlendirilen bir bazilika olarak değerlendirmişlerdir. Ayrıca yapının Satala'nın koruyucu azizi St. Eugenius'a adanmış bir şehit kilisesi olabileceği de önerilmektedir. Satala’yı çevreleyen tepeler üzerinde de yine lejyon kalesi ile bağlantılı gözetleme amaçlı yapı kalıntılarına rastlanılmaktadır.